Elektrik akımının zararlı etkilerinden kendimizi ve kullanacağımız cihazları korumak için topraklama, yıldırımdan korunma ve iç yıldırımlık sistemlerinin yönetmeliklere uygun bir şekilde tesis edilmesi, kullanılacak malzemelerin de standartları karşılayacak düzeyde ve kalitede olması gerekmektedir.
Yıldırım; bulut ile yer arasındaki elektrik yüklerinin hızlı deşarj olma olayıdır.
Havada asılı bulunan elektrik yüklü bulutlarda hava iyi bir iletken olmadığı için yaklaşık 10 milyon voltluk gerilim oluşturur.
Dünyada saniyede 100; bir günde de 8 milyon civarında yıldırım oluşmaktadır. Bir yıl içinde bir kişinin yıldırım tarafından çarpılma olasılığı 1/600,000’dir. İstatistikler çarpılan 10 kişiden 1’inde ölüm meydana geldiğini gösterir.
Atmosferik olaylarda bulutla bulut arasında voltaj boşalmasına şimşek,
Bulutla yer arasındaki voltaj boşalmasına yıldırım denilir.
Yıldırımın oluşması; bir bulutun alt kısmındaki enerjinin yeterli seviyeye geldiği zaman (10kv/cm2) toprağa doğru bir elektron demeti olarak harekete geçmesidir.
Daha sonra üçüncü deşarj ardından dördüncü deşarj meydana gelir. Her bir deşarj öncekinden 30 ile 50 metre ileri giderek şimşeğin ucunun yeryüzüne yaklaşmasını sağlar.
Bu deşarj esnasında 200 000 Ampere kadar çıkan akım 100 milyon voltluk bir gerilim ile toprağa akar. Bu akıma deşarj akımı denilir.
Bu akım saniyenin milyonda biri mertebesinde aralıklarla art arda gerçekleşmesiyle tamamlar.
Diğer meteoroloji karakterli doğal afetlerde olduğu gibi, yıldırım tarafından çarpılma ihtimalini ve yıldırımlardan dolayı olan can ve mal kayıplarını en aza indirebilmemiz için insanlarımızın bilinçlendirilmesi ve gerekli korunma tedbirlerinin alınması önemlidir.
Koruma yöntemleri ;
- Dış Yıldırım : Dış yıldırımlık sistemleri ile doğrudan yıldırım darbelerine karşı korunma amaçlanır.
- Franklin Çubuğu : Çubuk ucunda yıldırım öncesi yükselen elektrik alan etkisiyle oluşan iyonizasyon, yıldırım boşalmasının bu çubuk üzerinden toprağa gitmesini sağlar.
- Faraday Kafesi : İletkenlerin bir kafes şeklinde korunacak binayı sarması ile oluşturulur. Faraday kafesinde Faraday’ın “Bir iletken yapı içinde elektrik alanı sıfırdır” ilkesinden yararlanılmıştır. Bu sistemde koruma seviyesi sonucuna göre iletken döşeme aralığı ve iletken iniş aralığı belirlenir. Bu ölçülere bağlı olarak iletkenler döşenir.
- Erken Akım Yayıcı Paratonerler : Pasif yakalama uçlarının aksine paratonerler, buluta doğru iyonize bir yol açarak veya iyon göndererek, yıldırımı çekme özelliği gösterirler. Erken akım yayıcı paratonerlerden Radyoaktif olmayan paratonerler için “Aktif Paratoner” denilmiş ve Bayındırlık Bakanlığı Birim fiyatlarında da yer almıştır.
2. İç Yıldırım : İç yıldırımlık ile doğrudan veya endükleme ile oluşan aşırı gerilimlere karşı elektrik donanımının korunması amaçlanır.
- B Tipi Yıldırım Darbe Koruyucuları
- C Tipi Akım-Gerilim Koruyucuları
- D Tipi Akım-Gerilim Koruyucuları
